review
Im Labyrinth Des Schweigens

De periode vlak na de Tweede Wereldoorlog is er een die snel wordt overgeslagen in de geschiedenis. Deze bevindt zich tussen de ravage van de oorlog en de ijzige depressies van een verdeeld Duitsland (waarbij de nadruk vaak ligt op een Oost-Duitsland waarin het altijd winter lijkt te zijn), en kenmerkt zich vooral door de optimisme van een volk dat vele verwoestingen heeft overleefd en nu, met de blikken gericht op de toekomst, kan heropbouwen. De Duitse rol tijdens de Tweede Wereldoorlog is enkel een slechte herinnering die zo snel mogelijk vergeten moet worden en waarvan de nieuwe generaties zich nauwelijks bewust zijn.

In deze periode speelt Im Labyrinth Des Schweigens (Labyrinth of Lies in het Engels) zich af. De film is gebaseerd op echte gebeurtenissen achter het tweede Auschwitz-proces en draait om Johann Radmann (gespeeld door Alexander Fehling, bij het Nederlandse publiek vooral bekend door zijn rol in Inglourious Basterds), een jonge officier van justitie die door zijn nieuwsgierigheid en morele kompas een onderzoek mag gaan leiden naar de Duitsers die tijdens de oorlog in Auschwitz gestationeerd waren. Gaandeweg komen hij en zijn collega’s steeds meer te weten over de Duitse gruweldaden. Tijdens dit onderzoek krijgt hij ook te maken met veel weerstand, van mensen die vinden dat hij onnodig oude wonden open haalt en van mensen die meer met de oorlog te maken hadden dan ze willen toegeven.

Het is indringend en ongemakkelijk om te zien hoe de hoofdpersonages worden geconfronteerd met een nationaal verleden dat voor hen grotendeels verborgen was gebleven en hoe ze worden geconfronteerd met het feit dat hun vaders mogelijk lid waren van de Nazi-partij, iets wat goed in beeld wordt gebracht; het acteerwerk is goed (doch soms iets te theatraal) en het cameragebruik is erg strak. Het is knap hoe is voorkomen dat het overwegend bureaucratische verhaal saai wordt om naar te kijken. Dit is onder andere bereikt door het verhaal een persoonlijke lading te geven en door de film een romantisch sub-plot te geven.

In hoeverre moet je zoeken naar gerechtigheid? En wat is gerechtigheid dan? Dit zijn de vragen die centraal staan in Labyrinth en het zijn ook de vragen waar Johann mee wordt geconfronteerd. Tevens stelt de film de vraag of iedereen die lid was van de Nazi-partij, ook per definitie slecht was. Door deze vragen te blijven stellen, verliest de film niet het zicht op de lessen die de oorlogsgeschiedenis heeft geleerd: het is niet zo simpel als ‘goed’ en ‘kwaad’. Uiteindelijk komt Johann tot de realisatie dat het doel van zijn onderzoek niet is om mensen te straffen, maar om te voorkomen dat het leed wat zij hebben veroorzaakt, vergeten wordt.

Het is onvermijdelijk dat een film met een zwaar thema, zoals deze film, geen lichte kijk zal zijn. Toch dreigt de film soms bijna te verdrinken in zijn eigen gewicht. De film legt dusdanig veel nadruk op hoe gruwelijk Auschwitz was, dat dit zijn impact verliest en vooral vermoeiend wordt om naar te kijken. Het klinkt cru, maar als kijker ben je je ongetwijfeld wel bewust van de gruwelen van Auschwitz en zal het al snel als overbodig repetitief voelen. Gelukkig kent de film ook lichtere scènes, zoals die tussen Johann en zijn ‘love interest’ Marlene. De relatie tussen Johann en Marlene is een prettige afwisseling van het onderzoek en biedt de film een goede manier om de groei van Johann in beeld te brengen. Helaas komt de relatie nogal geforceerd over. Het wordt namelijk nooit echt duidelijk wat Marlene precies in Johann ziet. Johann is in het begin een wat stijve, timide man die bij hun eerste ontmoeting weigert een boete aan Marlene te verlagen. Deze eerste indruk weerhoudt Marlene er niet van om bij hun tweede ontmoeting nonchalant met Johann te gaan flirten. Wat haar hier precies toe brengt is niet duidelijk en het is zonde dat de film in twee uur niet de tijd vindt om deze relatie wat sterker op te zetten.

Dat Im Labyrinth Des Schweigens soms enigszins topzwaar aanvoelt en dat het verhaal op sommige punten wat slordig is uitgewerkt, neemt niet weg dat het een mooie film is over een interessante periode in de Duitse geschiedenis. De film vergeet de nuances van het verhaal niet en presenteert een aantal belangrijke lessen die uit het verhaal kunnen worden getrokken. Het acteerwerk is op sommige momenten iets te overdreven aangezet, maar verder zet de cast een prima prestatie neer.  Im Labyrinth Des Schweigens vertelt een verhaal dat het verdiend om gehoord te worden.