review
Recensie: Dear White People

“Beste witte mensen, vanaf heden zijn er twee zwarte vrienden nodig om niet meer een racist te lijken”. In de nasleep van de Zwarte Pieten-discussie worden we getrakteerd op nieuwe ammunitie voor een rassengelijkheidsdiscussie: Dear White People. Het leek er niet op dat deze film ooit in ons polderlandje zou neerstrijken, maar filmdistributeur FilmFreak heeft (terechte) reden gezien om hem toch ook hier in de bioscoop te krijgen. Ondanks zijn afwezigheid tot dusver was het voor mij een mooi aankooppunt voor een column over hoe we allemaal onbewust racisten zijn (nee, serieus). Laat het daarmee duidelijk zijn, als Gutmensch had ik bij voorbaat alle redenen om dit een geweldige film te willen vinden. Spike Lee’s satirische film Do The Right Thing over alledaags racisme is alweer een poosje geleden. Tijd voor onze eigen ontleding van de hedendaagse situatie. Tenminste, sommigen willen ons doen geloven dat we al lang in een post-raciale wereld leven. De gelijkheidsidealen zijn behaald; de emancipatie is voorbij. Was het ook niet Steve McQueens slavenepos dat de Oscar won? Is dat niet het summum van liberale politieke correctheid? 12 Years a Slave was inderdaad een zeer volledige kijk op slavernij. Het was volledig in zijn gevarieerde personages, in zijn nuances en zijn eerlijke verhaal. En voornamelijk zette het aan ’t denken. Dear White People is zijn evenbeeld als het aankomt op alledaagse racisme in dat, naar verluidt, post-raciale Amerika.

Mediastudente Sam (Tessa Thompson) heeft op het overwegend witte Winchester University een radioprogramma met de naam “Dear White People”. Het is makkelijk haar sympathiek te vinden: ze heeft een bedrieglijk lieve uitstraling en is enorm scherpzinnig. Ze kaart in haar show op humoristische wijze de sociale ongelijkheid tussen zwarte en witte mensen aan. Want, zo beredeneert zij, witte mensen hebben FOX News om hun ongenoegen over zwarte mensen te ventileren: waar is het tegengeluid? Dit tot groot genoegen van een deel van de zwarte studentenvereniging en groot ongenoegen van de witte rector en een brallerige studentenvereniging. Snapt zij dan niet dat het in de hedendaagse VS het moeilijkste is om een hoogopgeleide witte man te zijn? Aangezien de universiteit sociale diversiteit bij studentenverenigingen wil aanmoedigen (of eigenlijk af wil van de kliekvorming van zwarte studenten) wordt de studentenhuisvesting dusdanig gewijzigd dat het lastig wordt nog een vorm van zwarte cultuur op Winchester University in stand te houden. In haar woede doet Sam een gooi naar het voorzitterschap van de zwarte studentenvereniging, waarbij de atletische, populaire Troy (Brandon P. Bell) het totaal onverwachts tegen haar aflegt. Samen met Coco (Teyonah Parris) snapt hij niets van het gedoe rondom Sams gelijkheidsrevolutie: “ik zie anders geen lynchpartijen meer gebeuren hoor.” Dan is er nog de homoseksuele Lionel Higgins (Tyler James Williams), die zelf niet weet waar hij tussenvalt: wit of zwart. Hij luistert immers Mumford and Sons–en dan moet je wel wit zijn. In de tussentijd organiseert Kurt (Kyle Gallner) in reactie op “Dear White People” een Halloweenfeest met een Blackface-thema: “Laat uw innerlijke neger los”. Voor de duidelijkheid, aangezien het overgrote deel van Nederland niet begrijpt waarom Zwarte Piet een racistisch karikatuur is, Blackface kan in de Verenigde Staten echt niet meer.

In tegenstelling tot waar deze film nu heen lijkt te gaan, Dear White People is vooral een film over identiteit en niet zozeer over racisme. Welke identiteit krijgen wij opgelegd? En welke kiezen wij voor onszelf? Sam weet het allemaal mooi te observeren: van de kameleon die zijn “zwartheid” aanpast aan zijn omgeving tot aan zij die hun kleur liever ontkennen om conflict uit de weg te gaan. Het is een gevarieerd palet strategieën die de zwarte studenten hanteren. Satire is daarbij het sleutelwoord. Daarbij laat zij zichzelf mooi buiten schot, maar de ontwikkelingen houden haar een spiegel voor. In dezelfde geest als onze eigen Quinsy Gario lijkt Sam “niet te willen onderhandelen over racisme”. Het is een principiële, bewonderenswaardige strategie, maar ook één die weinig pragmatisch blijkt: soms is geleidelijkheid het beste wapen. Noch is het nodig jezelf te verloochenen voor je idealen. Daarmee is regisseur Justin Siemens filmdebuut een alomvattende bloemlezing van allerlei opvattingen en worstelingen omtrent identiteit en ras. Eentje die overigens niet zijn gal hoogdravend over ons heenspuwt, maar ons laat lachen om onze eigen onwetendheid of grappige, typerende maniertjes. Het is makkelijk om een moralistische preek te worden, maar gelukkig laat Dear White People zich hiertoe nooit tot verleiden. Enige frappante is dat zwarte identiteit zich hierin voornamelijk laat kenmerken in zijn verhouding tot witte identiteit.

De momenten waarin Simien zijn oprechte woede hand in hand laat gaan met zijn spitsvondige, humoristische observaties zijn de hoogtepunten. Zijn plot en personages zijn lijm om de boodschap bij elkaar te brengen. Soms op een erg rommelige manier, zeker op het gebied van verhaallijnen en personageontwikkeling. Zo voelt Lionel het eerste deel incompleet aan en Sams vriendjes Reggie (Marque Richardson) en Gabe (Justin Dobies), alsmede rivaal Kurt (in de rol van boze witte man) zijn eerder vleesgeworden ideeën dan mensen. Het ontbreekt de film voornamelijk aan opbouw, wat ’t te duur komt te staan met losse eindjes. Dat neemt niet weg dat het Siemen lukt Sam, Coco en Troy uit te diepen en zowel sympathiek als vervelend te maken. Zeker cinematografisch gezien met mooie, symmetrische en rustige close-ups komen de personages figuurlijk heel dichtbij. De filters zetten de intimiteit nog eens extra aan, alsof het geheel zich afspeelt op gezellige polaroid- of vakantiekiekjes.

Ik had dit echter graag een betere film willen vinden. Dear White People heeft zoveel verwijzingen naar specifiek Amerikaanse rassenproblematiek, minderhedenjargon en Amerikaanse persoonlijkheden dat het zich soms moeilijk laat vertalen naar de overkant van de oceaan. Zeker wanneer het in een wervelend betoog wordt verteld waarin adempauzes taboe lijken te zijn. Veel van de nuances gaan waarschijnlijk aan mij voorbij; het gevoel dat ik “iets” mis bekruipt mij vaak. Daar komt bij dat de ondertiteling (naast veel spatiefouten) nu en dan achter de feiten aan loopt. Want inderdaad, hoe vertaal je iets dat alleen zo specifiek in zijn context begrepen kan worden? Dat kan de film niet worden aangerekend. Voor een land dat echter sinds kort zijn introductie heeft gehad met “witte privilege” en wat het betekent om niet-wit te zijn, gaat het soms te snel. Dear White People is desalniettemin interessant, grappig en op een rare manier hartverwarmend. Wees dus gewaarschuwd: Dear White People is eerder een mastervak dan een inleiding in het alledaags racisme van het “post-raciale” Amerika. Kijk vooral nog een keer Sunny Bergmans documentaire.