nieuws
Utopia is vooral kamperen

Utopia startte voortreffelijk, maar verloor al snel weer kijkers. Niet verwonderlijk, want ook hier geldt weer de eeuwige dooddoener “het boek was beter”. Kan het programma nog gered worden?

Thomas More opperde in 1516 de term utopie in het gelijknamige boek. Het ging hier niet om een luilekkerland, maar om de perfecte samenleving: een klasseloze heilstaat voor iedereen. Afijn, een utopie is Nederland nog lang niet. De naam Utopia doet vermoeden dat op een klein stukje Nederland daar binnenkort verandering in komt. In deze tijd waarin banken ons geld te grabbel gooien, het vertrouwen in de Haagse kaasstolp een dieptepunt bereikt, maar ook tegelijk nieuwe projecten van duurzaamheid worden gestart en wilde plannen voor economische hervorming de ronde doen, lijkt John de Mol de spijker op de kop te raken. Kan een groep mensen inderdaad buiten de gevestigde instanties om zelf een perfecte samenleving opbouwen?

Dat De Mol het televisieklimaat goed begrijpt liet hij zien met The Voice: weg met de afzeiktelevisie van de jaren ’00 waarbij een te dik jurylid onzekere tieners afbeult. In The Voice komt echt talent naar boven en dat concept wordt over de hele wereld gewaardeerd. Want laten we wel wezen: was het format van Idols werkelijk een superster te vinden? Of moesten we vooral lachen om die zielige stumpers die het zichzelf er één waanden? Deze vraag anders gesteld: wie waren de winnaars van de Idols-, Popstars– en Holland Got Talent-reeks? De 180-graden draaien die De Mol invoerde bij talentenjachten blijft echter uit bij deze nieuwe vorm van reality-televisie. Het is hetzelfde format als Big Brother, maar dan op een andere plek.

Daan Windhorst van de Correspondent noemde Utopia “Expeditie Robinson zonder eiland”. Mensen zouden slechts een beperkte tijd moeten overleven, in plaats van een samenleving opbouwen. Daar heeft hij helemaal gelijk in. Dit is een programma over hoe een klein groepje getypecaste mensen een jaar aan het kamperen zijn. Voor elke deelnemer zit er tenminste één andere deelnemer in waarvan je bij voorbaat al weet dat ze ruzie krijgen. Het gevolg is een enorme gasbel dat slechts een klein vonkje nodig heeft om af te gaan. Bijna tien jaar na Big Brother kunnen we eindelijk weer kijken naar mensen wiens enige manier van communiceren schreeuwen is. Ik hoopte, met wellicht vele anderen, dat we dat stadium nu wel voorbij waren.

Het is de reden waarom Utopia niet meer gered kan worden. Werp een korte blik op al die remakes van lievelingsprogramma’s van vroeger en je begrijpt waarom. Utopia is gestoeld op een uitgeblust concept. Het heeft niks van de ideologische aspecten die het in zijn begin veinsde. Juist de dingen die het anders dan Big Brother hadden moeten maken zitten er niet in.

Het had mij oprecht leuk geleken om te zien hoe een groep gelijkgestemden zou proberen te overleven, wat écht niet eenvoudig is. De hippiecommunes van de jaren ’60 en ’70 getuigen daarvan. Het is lastig overleven als je niet eens weet in welk jaargetij je moet zaaien. Wanneer er écht overleefd moet worden beginnen interessante bewegingen te ontstaan omtrent groeps- en besluitvorming. Voor een programma dat zijn reclame-campagne voerde met vragen of het een dictatuur of een democratie zou gaan worden, zit daarvan bar weinig in het eindproduct. Die vraag was allang van te voren beantwoord toen de casting werd gedaan. De groeps- en besluitvorming laten zich het best vergelijken met hoe kinderen op een schoolplein spelen.

Over een groepje van vijftien is ook niet echt leiderschap nodig. Stel dat De Mol nog besluit honderden mensen toe te laten, die allemaal een eigen expertise en ideeën over de samenleving hebben. Wat gebeurt er als ze het oneens worden? Welke groepen ontstaan er en op basis waarvan? Bij de gedachten aan dit sociale experiment zit ik al te smullen. Alleen zo zie kan het programma nog misschien gered worden van een gewisse dood. Wellicht zit ik er helemaal naast, want naar verluid is voor veel Nederlanders juist even helemaal niks doen en op pad met je sleurhut de ware utopie. Wat dat betreft heeft De Mol met het reality-kamperen van Utopia de spijker op zijn kop geraakt.