nieuws
Die Andere Heimat: Chronik Einer Sehnsucht

In de bijna vier uur durende Die Andere Heimat: Chronik Einer Sehnsucht staat een motto centraal: elk lot is beter dan de dood. Edgar Reitz neemt ruim de tijd voor de opvolger van de Heimat-trilogie.

Europa wordt halverwege de negentiende eeuw geteisterd door armoede en hongersnood. Europeanen maken de oversteek naar Zuid-Amerika om de orde van de dag te ontvluchten. De gebroeders Simon, wonend in het fictieve Duitse Schabbach, twijfelen om al dan niet naar Brazilië te gaan. In het kleurloze drama staan dromen en gedachtes over vrijheid keihard tegenover de realiteit.

Die Andere Heimat: Chronik Einer Sehnsucht is geen direct vervolg op de trilogie van Reitz. De gebeurtenissen spelen 160 jaar eerder af, maar wel degelijk is er een directe band met eerder werk van Reitz: de smidsfamilie Simon, het dorpje Schabbach en zijn inwoners staan centraal. Het dorp lijdt onder de hevige armoede waar Europa en het Duitse Pruisen hard door getroffen zijn. Oogsten mislukken, ziektes zijn orde van de dag en kinderen sterven nog voor ze überhaupt de eerste stapjes hebben gezet. De grote uittocht is aangebroken en men zoekt hun heil in de Nieuwe Wereld. In Zuid-Amerika valt geen sneeuw en mislukken de oogsten niet, reden genoeg om de heimat te verlaten.

Reitz neemt uitgebreid de tijd om de familie Simon te introduceren. Centraal staat Jakob (Jan Dieter Schneider), het buitenbeentje van de Simons. Jakob is een luie dromer volgens zijn vader, maar werkelijk een spiritueel man. Hij werkt nauwelijks en duikt liever in zijn boeken met verhalen over de Nieuwe Wereld. Hij wil er alles over te weten komen en verdiepen in de taal van de inheemse volkeren. Mocht hij ooit de stap maken, dan is zijn voorbereiding beter geweest dan menig ander emigrerend mens. Jakob is van mening dat deze voorbereiding hem verder kan brengen dan de propagerende boodschappers, die als reclamemiddel ingezet worden om over deze nieuwe wereld te spreken.

De film zit vol met details. Door de lengte is het mede mogelijk gemaakt om deze allemaal te tonen, maar hiermee zijn de vier uur niet gevuld. De ontwikkeling van de personages – in het bijzonder Jakob – krijgen ruim baan van Reitz.

Het eerste deel van de film is een opstapeling van oorzaken die in het tweede bedrijf sneller in gevolgen omgezet worden. De inwoners geven de schuld aan God dat de oogsten al op voorhand mislukken, maar vertrouwen in de Almachtige verdwijnt niet bij ze. Het is duivelswerk volgens velen en tekenen uit de hemelen doen de Schabbachers vermoeden dat er op deze manier met hen gecommuniceerd wordt.

Ondanks dat de strijd om het geloof geen overheersend karakter heeft, is Reitz zorgvuldig met de thematiek omgegaan. Hij laat protestanten en katholieken tegenover elkaar staan, maar laat tevens zien dat het ook kan werken door de oudste dochter van de familie Simon een man te geven die een ander geloof aanhangt. Ideale gezinsplaatjes ontbreken, want naast geloof is bedrog aan de orde. Jakob ziet de liefde van zijn leven trouwen met zijn broer (al dan niet omdat het moet vanwege zwangerschap). De jongste telg van de familie Simon huppelt ondanks al deze gebeurtenissen positief door het leven. Hij maakt zijn dromen kenbaar, filosofeert over het leven en demonstreert als de Wetten van Pruisen overtreden worden. Hij is continue zoekende naar zijn ware aard, de wetenschapper. De conclusie in de film dat de duivel de godsdiensten heeft uitgevonden neemt hij tot zich door het beste van de wereldte proeven en zich volledig te storten op eigen keuzes.

Die Andere Heimat is geheel zwartwit geschoten, maar Reitz laat kleuren wel tot de verbeelding komen. Evenals de aangesproken theologie wordt er gedurende de film kleur getoond die terug de leiden zijn naar het geloof: onder andere groen (hoop, groei en toekomst), blauw (goddelijkheid en oneindigheid), rood (liefde en lijden) geven de film een diepere betekenis.

De Nieuwe Wereld wordt evenals de rest van de film in detail weggezet, maar een daadwerkelijke nieuwe wereld wordt geen enkel moment getoond. De mooie verhalen moeten tot de verbeelding van de mens komen en dit geldt ook voor diegene die de film bekijken. Het maakt de film charmant, want wat is nu daadwerkelijk de nieuwe (of perfecte) wereld. Het wordt zelfs in twijfel gebracht of deze wel ideaal is, zodat de nieuwe wereld meer fantasie of illusie is. Naast verbeelding zijn de gevolgen belangrijk. Feit is de armoede en Reitz gaat derhalve niet in op hoe kinderen de dood vinden, maar verzuimt ook niet om tal van grafkisten te tonen waarin ze allen opgebaard liggen.

De film bevat prachtige scenes over een groot oogstfeest of de bouw van de eerste stoommachine in het dorp, maar alles wordt met een zwart randje getoond. Zelfs de liefde tussen Jakob en Jette zal nooit dat worden waar gedurende de film op gehoopt wordt. Zodra de acceptatie er is, draait het verhaal zo dat drama weer grootser aanwezig is en de kroniek over hebzucht verder ontwikkelt. Toch overheerst de liefde voor elkaar of voor de dromen en laat alle wonden helen.