nieuws
Hava Nagila
Conclusie
Dit etnomusicologische avontuur wordt aan elkaar gepraat door een luchtige voice-over en interviews van artiesten, muziekwetenschappers en historici. Soms is de humor wat flauw (Joods?), maar het houdt het narratief, dat in wezen een samenvatting is van een kleine twee eeuwen aan Joodse diaspora, behapbaar. Een nadeel is dat het verhaal erg uitgaat van de Joods-Amerikaanse cultuur, waardoor het in de Oude Wereld wellicht minder zal aanslaan. Omwille van de mentale gezondheid van de toeschouwer gebruikt Grossman ook andere klezmernummers. Het is echter tevergeefs, Hava Nagila zit de komende tijd in je hoofd.Het is het hoogtepunt van elke bar of bat mitzvah, maar ook André Rieu krijgt er de handjes mee op elkaar en de Party Animals hebben ons erop leren hakken. Maar wat is de geschiedenis van dit lijpe Joodse wijsje? Die vraag staat centraal in Hava Nagila: The Movie van Roberta Grossman.
De muziekdocumentaire voert ons mee langs anderhalve eeuw Joodse cultuur, te beginnen in het Oekraiense Sadagora, waar de destijds wereldberoemde rabbijn Israel Friedman een nigun, een woordeloze religieuze melodie, optekende. De melodie zelf is waarschijnlijk ouder, maar hier is de eerste transcriptie te vinden. De tekst is pas na de Tweede Wereldoorlog bijgevoegd en tot op de dag van vandaag voer voor twist tussen de erfgenamen: was het de componist Abraham Zevi Idelsohn of een van zijn leerlingen?
Tot zover de ontstaansgeschiedenis van het deuntje. De documentaire belicht echter ook de veranderende symbolische waarde van Hava Nagila, wat vrij vertaald ‘laten wij ons verheugen’ betekent. In eerste instantie werd het lied populair in de Verenigde Staten omdat er de zionistische hoop op een Israëlische staat tijdens het interbellum in weerklonk: het feestnummer stond voor de hernieuwde mogelijkheden in Israël en de VS, een breuk met de Europese traditie. In een documentaire over het recente Jodendom kan natuurlijk de Holocaust niet ontbreken, al wordt er nergens overdreven sentimenteel over gedaan: Hava Nagila en de bijbehorende Hora (kringdans) waren júist middelen om aan te tonen dat er leven was na de Shoah. Vervolgens gaat de popmuziek met de volksmuziek aan de haal: de niet-Joodse Harry Belafonte scoort er een van zijn grootste hits mee. Vanaf de jaren zestig wordt Hava Nagila een karikatuur voor de Joods-Amerikaanse cultuur en dus de bron voor Joodse zelfspot. Twintig jaar later, tijdens een opleving van de Yiddische cultuur, wordt de feestvreugde weer verworpen door klezmergroepen die in de meedeiner een valse representant van de Joodse cultuur vinden. Een Youtube-collage toont dat tegenwoordig iedereen mag meedansen: van The Simpsons tot Bollywood. De betekenisinflatie roept de vraag op of er nog iets inherent Joods is aan Hava Nagila, en in een breder perspectief, hoe fluïde een etnische of religieuze identiteit is.
