nieuws
Interview: Norbert ter Hall & Robert Alberdingk Thijm over A’dam – EVA

Het derde seizoen van A’Dam – EVA: Amsterdam en vele anderen gaat vanavond om 20:25 weer verder op NPO3. Eerder deze week spraken wij met regisseur Norbert ter Hall (links) en schrijver Robert Alberdingk Thijm (rechts) over de verschillende aspecten van dit onwaarschijnlijke succes.

Hoe is de serie ontstaan?
[R]: We dienden dit plan in voor een wedstrijd van de publieke omroep en het mediafonds. We wonnen en dit betekende dat ik de serie mocht schrijven en alle tijd kreeg om dit op mijn eigen manier te doen. Ik wist toen al dat ik het Norbert wilde laten regisseren.

En een passie voor Amsterdam?
[R]: Ja, ik schrijf graag over dingen die dichtbij staan en zoek de dingen liever dicht bij huis. Toen ik het idee bedacht woonde ik net langer in Amsterdam dan waar ik geboren ben, het grootste deel van m’n leven woon ik dus in Amsterdam. Het is een ongelooflijk mooie stad, maar het is ook ontroerend door alle verschillen in bijvoorbeeld afkomst, gezondheid en omstandigheden. Mensen hebben het bij diversiteit vaak over afkomst, maar dit kan ook gaan over leeftijden en beroepen. Al deze verschillende mensen hebben toch een gemeenschappelijke menselijkheid en worden verbonden door de stad; over dat gevoel wilde ik schrijven.

Kwam je zelf dan ook uit Zeeland, zoals het hoofdpersonage Adam?
[R]: Nee maar wel uit de provincie. Ik kom uit het Gooi, dus wel uit zo’n ‘reservaat’. Ik ben heel naïef in Amsterdam gekomen, dat je met grote ogen om je heen kijkt van “Wat is hier aan de hand?”. Die insteek heb ik Adam ook gegeven
[N]: Of je nou uit de Biblebelt komt of uit het Gooi, je hebt helemaal geen idee van de rest van de wereld.

En hebben jullie verder inspiratie uit jullie eigen leven gehaald?
[N]: Alles
[R]: Ja het is wel super autobiografisch, maar niet in de letterlijke zin. De manier van leven en al die bijverhalen zijn wel op de een of andere manier te herleiden tot ons leven of dat van onze vrienden.
[N]: Of verhalen die we gehoord hebben

En begin je bij het schrijven dan bij deze kleine bijverhalen of het overkoepelende geheel?
[R]: De overkoepelende thema’s, het geheel van wat je wilt vertellen. Als je de serie kijkt moet je daar een bepaald gevoel bij krijgen, los van wat je ziet of begrijpt. Het schrijven begint bij dat gevoel.
[N]: En je hebt dan de thema’s over het hele seizoen en per aflevering. Het is een mozaïekvertelling dus je hebt allemaal losse verhalen die je gevoelsmatig wilt verbinden.
[R]: Ik zal een voorbeeld geven van het eerste seizoen. Je kan per aflevering kijken naar de verschillende facetten van de stad. Deze kan uitbundig en vriendelijk zijn, het kan lijken of iedereen verliefd is, maar het kan ook een hele grimmige stad zijn waar heel veel gevaar dreigt, of je kan het zien als een sweatshop waar iedereen heel hard moet werken om zijn hoofd boven water te houden. Al die verschillende manieren van kijken zie je in de afleveringen terug. In de aflevering waarin Adam en Eva verliefd worden, zien we die binnenvaartschepen en vogeltjes die met elkaar rondvliegen, zo heb je allemaal verhalen die dat gevoel kunnen opwekken. Zoals de vlinders in Artis staan voor vlinders in je buik krijgen. Je zoekt de verhalen rond de thema’s
[N]: En die thema’s horen vaak bij een gevoel, hoe je je voelt in de stad en hoe je iets ervaart.

Ja, er gebeurt altijd heel veel in een aflevering, maar toch heb je nooit het idee dat het te vol is.
[R]: Ja dat is het leuke van die manier van vertellen. Wat je in het ene verhaal meemaakt neem je mee in het andere.
[N]: Je framet eigenlijk de volgende scène. Als je al heel erg verliefd uit een scène komt en je komt in de volgende scène, dan ga je direct met die ogen ernaar kijken. Daarmee stuur je de kijker of de ervaring van de kijker
[R]: Dat doe ik in het script, maar dat doet Norbert in de montage met bijvoorbeeld de muziek en in de regie door contrasten te maken tussen al die verhalen.

En dan ook de manier waarop bepaalde personages weer raakvlakken met elkaar hebben. 
[N]: Ja eigenlijk zijn alle verhalen op de een of andere manier verbonden met een ten minste één ander verhaal.
[R]: En in de cameravoering wordt die verbinding nog sterker gemaakt door het gebruik van zooms of hoe personages elkaar kruizen. Wat dat betreft is de samenwerking heel hecht, vanuit het script en de regie en productie wordt het met één idee gemaakt.
[N]: Onze samenwerking verloopt super

En hoe zit het met de casting? Je hebt zoveel personages en al die kleine rolletjes.
[N]: Ja super veel. We hebben zeker 150 gastrollen per seizoen, los van de vaste cast. Een van de uitgangspunten is dat het leuker voor de serie is als het met minder bekende acteurs gebeurt. Dat maakt het echter dan wanneer je allemaal bekende acteurs ziet lopen; het kan zo over iedereen gaan. Maar omdat die acteurs minder bekend zijn, ken ik ze vaak ook niet. Als ik een cast samenstel van bekende acteurs hoef ik ze niet vooraf te zien, maar nu moest ik echt op zoek gaan naar nieuwe gezichten. Ik heb zeker 800 tot 1000 screentesten per seizoen gedaan.

En zijn dit allemaal professionele acteurs of hebben jullie ook mensen van de straat geplukt?
[N]: Van alles ja. Van professionele acteurs die heel veel in theater werken, tot mensen die bij amateurtoneel zitten of trainingsacteur zijn. En soms ook vrienden en bekenden, waarvan ik denk dat ze een zin prima kunnen overbrengen. We hebben daar ook heel erg op diversiteit gelet, we willen toch een soort afspiegeling van de stad. In een dramaserie zie je dat bijna nooit terug, maar vooral in het derde seizoen hebben we hier nog scherper op gelet. 30% van Amsterdam is van niet-westerse origine, een vreemde definitie, en de cast is dat ook. Een dokter, zuster of een advocaat hoeft ook niet per se een oudere blanke man te zijn.

Ja, ik kan me er vaak aan storen dat films vol zitten met bekende presentatoren en zangers, hier werkt dat heel verfrissend. Het komt de geloofwaardigheid ook ten goede.
[N]: We hebben ook zo veel talent wat dat betreft en voor zo’n serie als dit is dat heerlijk. Wat dat betreft zouden we nog tien seizoenen door kunnen gaan, er komt geen einde aan.

Heeft het een artistieke reden dat er nu na drie seizoenen gestopt zal worden?
[R]: We hebben het gevoel dat het nu wel klaar is. Op je hoogtepunt stoppen en niet alleen maar doorgaan om het doorgaan, je maakt iets omdat je iets te vertellen hebt. Het was al heel bijzonder dat we meer dan één seizoen konden maken, we konden hooguit acht afleveringen maken en dat was dan het einde. Toen de omroep ons nog een seizoen liet maken, was dat al heel bijzonder en dat er vervolgens nog een derde mocht komen was helemaal een cadeau. Maar dat was ook omdat wij het gevoel hadden dat het een drieluik moest zijn.
[N]: Dat ontstond eigenlijk, het was niet het plan vanaf het begin.
[R]: Toen we het plan voor het tweede seizoen indienden, zeiden we al dat het een drieluik zou worden.

Dus hier hebben jullie rekening mee kunnen houden?
[R]: Ja, er gaat niemand dood of uit elkaar.
[N]: Maar het voelt wel als afgerond. De cirkel is rond, dat gevoel moet je na afloop hebben.

Ja dat gevoel had ik nog niet na het eerste seizoen, hoewel dat dus oorspronkelijk wel het einde was
[N]: Ja dat hadden wij ook. Sterker nog, dat hadden we expres gedaan om de kans op een tweede seizoen groter te maken.

En hoe kijken jullie naar de weergave van Amsterdam in Hollywood-films? Zo zien we een poster van Deuce Bigalow: European Gigolo op het werk van Adam, een beruchte film waar Amsterdam niet echt goed in naar voren komt
[N]: Ik heb heel blij dat dit detail is opgevallen, maar we proberen ons niet zozeer van dit beeld af te zetten. We proberen juist een serie te maken die een doorsnede van de stad laat zien en niet alleen een toeristische reclame is. Het is ook heel verleidelijk om alles op de mooie plekken van de stad te draaien, maar ik probeer ook daar een combinatie te houden. Lelijke plekken zijn visueel vaak interessanter dan iets met bloembakken en geraniums. De serie bevat ook wel onderwerpen als drugs en hoeren, zo is er in seizoen twee een verhaallijn op de Wallen.
[R]: In het eerste seizoen hadden we dit bewust nog niet gedaan. Er kwamen wel paddo’s en een coffeeshop in voor, maar dat hoort er een beetje bij.

Hoe gaat het dan in zijn werk wanneer je wel besluit om op een bekende, drukke locatie te filmen? Het oogt niet alsof er straten zijn afgezet of iets dergelijks
[N]: Nee we draaien liever als het druk is, dat is visueel interessanter. We zorgen er vooral voor dat we klein en onopvallend zijn. Soms staan crews met een man of 30 op de set en dan blokkeer je de weg. Mensen gaan dan wijzen en je moet de boel afzetten met lint. Dit hebben we niet willen doen om zoveel mogelijk stad in het shot te krijgen. We hebben het zo georganiseerd dat we piepklein zijn. Zo staan acteurs gewoon met zendermicrofoons tussen de langslopende mensen.
[R]: Zo hebben we voor seizoen 3 opnames gehad tijdens Koningsdag op het Amstelveld.
[N]: Maar ook op de Vijzelgracht, een van de drukste plekken op Koningsdag. En de kermis op de Dam. Dat zijn dingen die je echt wilt laten zien en niet in scène wilt zetten. We hebben dit seizoen ook een hele aflevering die zich tijdens Sail afspeelt.

En is er dan een plek geweest waar het niet mogelijk bleek om te kunnen filmen?
[N]: Er is één plek geweest in drie seizoenen en dat is het Amstelhotel, die vonden het niet chique genoeg omdat we geen ‘bekendheden als de Toppers’ hadden.
[R]: We hebben toen in hotel de l’Europe gedraaid, wat eigenlijk ook veel mooier is.
[N]: We hebben wel in de Bijlmerbajes gedraaid voor seizoen 2, daar werd nog nooit eerder toestemming voor gegeven.
[R]: En onder de grond bij de metro.
[N]: We hadden dan ’s nachts na de dienstregeling gedraaid, wat natuurlijk een hele onderneming was. Omdat we alles zo echt mogelijk willen doen zit er gigantisch veel energie in. Je kan je voorstellen dat het GVB niet meteen zegt “Ja kom maar”. We moesten heel goed uitleggen waarom we het wilden en we moesten ook erg flexibel zijn.
[R]: We zeiden ook dat we niet alleen bij ze wilden filmen, maar het samen wilden doen. Toen zeiden ze dat als we iemand langs het spoor wilden laten lopen de stroom afgesloten moest worden. Dat kon ik vervolgens weer in het verhaal verwerken.
[N]: En het opnemen van die scène kon vervolgens ook maar op één middag in het jaar, waarop er onderhoud is. Daar moet je ook met bij je casting rekening mee houden.

En is er een specifieke prestatie waar jullie het meest trots op zijn?
[N]: Dat is wat mij betreft gewoon dat we deze drie seizoenen hebben kunnen maken. Het zijn 80 draaidagen per seizoen, we hebben er 240 draaidagen en 360 montagedagen opzitten.
[R]: 24 afleveringen zijn ook eigenlijk twaalf speelfilms, dat vind ik wel te gek.
[N]: Dat is waar ik het aller- allertrotst op ben.
[R]: En we hebben het op film gedraaid, niet digitaal. Het is echt een huzarenstukje geweest.

En zien jullie ooit potentie om het verhaal af te sluiten met een bioscoopfilm?
[N]: Zo’n mozaïekvertelling is vooral bekend van films, zoals Babel en Crash. Het was in een serie nog nooit gedaan en dat was voor ons de uitdaging. Een bioscoopfilm zie ik niet gebeuren. Ik denk eerder dat we over een aantal jaar terugkeren, zoals Cold Feet, als Adam en Eva een stuk ouder zijn.