nieuws
The Butler

In sneltreinvaart worden we in The Butler meegenomen door de strijd tegen rassensegregatie startend aan het begin van de 20ste eeuw in de Verenigde Staten. Dit allemaal door de ogen van één simpele butler. De toverwoorden zijn daarbij montage en vooral veel melodramatische momenten.

The Butler vertelt het verhaal van Cecil Gaines (Forest Whitaker) en zijn vrouw Gloria (Oprah Winfrey). Eerstgenoemde is gebaseerd op Eugene Allen, een butler die vanaf 1952 zeven presidenten bediende in het Witte Huis. Zijn verhaal begint als klein jongetje en gaat helemaal door totdat hij hoogbejaard is. Cecil maakt veel mee als donkere man zo dicht bij de macht. Eigenlijk blijven hem en zijn familie helemaal niks bespaard betreffende de rassenkwestie: slavernij op een katoenplantage, Klu Klux Klan-leden met brandende kruizen, de demonstraties in Little Rock, opkomst van de Black Panthers, zwarte soldaten in Vietnam, enzoverder. Het is een beetje een zwaktebod van de film om alles in de film te verwerken. Daniels wil wel heel graag dat dit de overkoepelende zwarte emancipatie-film wordt. Sommige delen voelen geforceerd aan en sommige personage zijn slechts om te zorgen dat deze geschiedschrijving zo volledig mogelijk is. Ik noem een zoon die alleen in de film zit om in Vietnam te gaan vechten.

The Butler wil ons daarnaast doen geloven dat het Cecils sympathieke lach en zorgzaam handwerk waren die de Jim Crow-wetten afbraken. Het zwarte personeel zal vast een rol in de emancipatie van de donkere bevolking hebben gehad, maar het einde van segregatie door één zwarte butler? Het is in ieder geval makkelijker te accepteren dan de blanke verlosser zoals laatst nog in The Help (Taylor, 2009). In vergelijking tot laatstgenoemde is The Butler samen met 12 Years A Slave (McQueen, 2013) belangrijke en tot gedachten stimulerende cinema. Het is goed te zien dat thema’s rondom racisme en slavernij behandeld worden zonder zich specifiek te richten op een blank publiek. Dat de weergave van minderheden in Hollywood nog weleens problematisch is, blijft ook in The Butler zelf niet onopgemerkt. Vader en zoonlief discussiëren over het belang van acteur Sidney Poitier, de eerste donkere man die een Academy Award wint: “Sidney Poitier is a white man’s fantasy of what he wants us to be”.

Bij zulke thema’s begeeft een regisseur zich al snel op glad ijs: het gevaar is dat het kitscherig wordt en dat sentimenteel drama het werkelijke leed vervangt. Zo was er kritiek op 12 Years A Slave dat het martelporno zou zijn én niet echt over het dialoog over racisme opzocht. The Butler verliest zichzelf soms in melodramatische momenten, dik aangezet door de volle klanken van orkesten. Desondanks blijft het zijn materie serieus nemen, met genoeg reflectie en af en toe een goede sneer of grap. Voor sommige zal 12 Years A Slave veel te hard zijn en die kunnen beter terecht bij The Butler voor hetzelfde soort verhaal. Lee Daniels mag dan af en toe de bocht uitvliegen, maar The Butler is een zeer volledig verhaal ondersteund door sympathieke personages.

Dat kan ook haast niet anders met een ware sterrencast afkomstig uit de donkere gemeenschap en de vrienden van Lee Daniels. Naast Whitaker en Oprah zijn het vooral bekende namen die de klok slaan, soms in heel marginale rollen: Mariah Carey, Cuba Gooding Jr., Colman Domingo, Yaya DaCosta, Robin Williams, John Cusack en Alan Rickman. Het effect hiervan is wat tweeledig. Het acteerwerk is goed, de personages sympathiek, maar het voelt wel alsof de meesten een vriendendienst doen of bewogen zijn door een hoger streven. Het is een kleine (wellicht onnodig) kritische noot bij het opdraven van al deze sterren.